Türkiye'de Mağaracılık

Tarihçe

“Türkiye’de mağara araştırma çalışmaları oldukça geç başlamıştır. Kayıtlara göre ilk mağara araştırması 1927 de İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Raymond Hovasse tarafından İstanbul’daki Yarımburgaz mağarasında mağara canlıları üzerine yapılan çalışmadır. İkinci çalışma ise 1944 yılında Ankara Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Cemal Alagöz tarafından hazırlanan “Türkiye’de Karst Olayları” adlı incelemedir. Daha sonra 1949-1950 yıllarında İsveç’li K. Lindberg, Anadolu’daki bazı mağaralarda yaşayan hayvanlar üzerine araştırmalar yapmış ve 1952-1954 yıllarında Fransa’da Ulusal Speleoloji Komitesi ve Bilimsel Araştırmalar Merkezi’nin ortak yayın organı Annales de Speleologie’de “Birkaç Türk Mağarası Üzerine Notlar” başlığıyla Fransızca olarak yayınlamıştır [Pancarcı ve Ünlü, 2003].

1955 de Temuçin Aygen ve arkadaşları tarafından Konya’daki Maraspoli mağarasında yapılan çalışma, Türkiye’de bilinen ilk ekip araştırmasıdır. Devamında Aygen’in çabalarıyla 1965 e kadar bir çok mağara araştırılmıştır. 1964 de Mağara Araştırma Cemiyeti’nin kurulmasıyla mağaracılık çalışmaları hızlanmıştır [Pancarcı ve Ünlü, 2003]. Daha sonra kurulan diğer üniversite kulüpleri ve dernekler, Türkiye’deki mağaracılık çalışmalarına katkıda bulunmuşlardır.

1980 li yılların ortalarına kadar Türkiye’deki mağaracılık çalışmaları yalnızca üç grup (Mağara Araştırma Derneği, Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü ve Maden Tetkik ve Araştırma Genel Müdürlüğü) tarafından yürütülmüştür. Bu zamana kadar gruplar arasındaki iletişim yok denecek kadar azdır. Var olan iletişim ise kurumsal olmaktan çok kişisel düzeyde kalmıştır. 1990 ların başından itibaren, derin mağara araştırmalarının Türk mağaracılar tarafından da yapılmasıyla, Türkiye mağaracılığında bir ivmelenme olmuş, yeni öğrenci kulüpleri ve dernekler kurulmaya başlamıştır.

Türk mağaracılarının gerçek anlamda birbirleriyle tanışmaları, 1990 yılında İstanbul’da yapılan 1. Speleoloji Sempozyumu sırasında olmuştur. Sempozyumun başındaki kuruluş tanıtımları bölümünde, gruplar kendilerini ve yaptıkları çalışmaları tanıtma fırsatı bulmuştur. Sempozyuma Mağara Araştırma Derneği, Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü, Maden Tetkik ve Araştırma Genel Müdürlüğü, Doğa Araştırmaları Derneği, İstanbul Teknik Üniversitesi Su Altı Kulübü ve Zonguldak Mağara Araştırma Kulübü katılmıştır. Günümüz Türkiye Mağaracılar Federasyonu’nun temeli sayılabilecek bir birlik fikri, ilk olarak bu sempozyumda ortaya atılmış, ancak çok ilgi görmemiştir. Sempozyum sonunda mağaracı gruplar arasında iletişimi sağlamak amacıyla, bir iletişim ağı kurulmasına karar verilmiştir.

1992 yılında Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü’nün Düdenyayla’da geçirdiği kazanın kurtarma çalışmalarına, Mağara Araştırma Derneği ekibinin katılmasından sonra gruplar arasında iletişimin önemi ve Türkiye’de bir mağara kurtarma grubu organizasyonunun gerekliliği daha iyi anlaşılmıştır.

1993 yılında İstanbul’da düzenlenen “Türkiye Mağaracılığının Sorunları ve Çözüm önerileri” adlı panelde, birlikten somut olarak söz edilmeye başlanmış, hatta Türk Mağaracılar Birliği adı ilk kez telaffuz edilmiştir. Bu toplantı sonucunda “Türk Mağaracılık Grupları Koordinasyon Kurulu” kurulmuş, kurulun öncelikli amaçları da gruplar arası iletişim ve işbirliğini sağlamak, kurtarma organizasyon kurulu oluşturmak, Türkiye mağaraları envanterini oluşturmak, yabancı gruplarla iletişimi düzenlemek olarak belirlenmiştir.

1990 lı yıllar ülkemizde sportif mağaracılığın canlandığı bir dönem olmuş, Türk mağaracıları, gerek bilgi, gerekse teknik donanım açısından yeterli düzeye ulaşmış ve daha ciddi etkinlikler düzenlenmeye başlamışlardır. Bu dönemde Türkiye mağaraları derinlik sıralamasına her geçen yıl yeni mağaralar kazandırılmış, özellikle üniversitelerde öğrenci kulüplerinin sayısı artmıştır. Yine bu dönemde, yabancı mağaracıların ülkemizde yapmış oldukları izinsiz araştırmalara karşı duyulan ortak tepki de grupların iletişiminde etken olmuştur.

1994 e gelindiğinde Ankara’da düzenlenen II. Speleoloji Sempozyumu’nda Mağara Araştırma Derneği ve Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü ortak hazırladıkları bildiriyle, Türkiye Mağaracılar Birliği’nin kuruluşunu duyurmuş, ilk tüzük önerisi sunmuştur. Birlik, sempozyuma katılan diğer gruplarca da kabul görmüştür. Bu tüzük önerisinde birliğin tanımı, amaçları, birliğe üyelik, yürütme kurulu, çalışma esasları ve görevleri hakkında maddeler yer almaktadır. Birliğin kurulduğunu ve çalışma amaçlarını belirten kısa bir İngilizce metin de yurtdışındaki mağaracı gruplara gönderilmiştir.

Türkiye Mağaracılar Birliği ilk toplantısı 14 Ocak 1995’te Ankara’da yapıldı. Bu toplantıda Standardizasyon Grubu, Kurtarma Grubu gibi çeşitli alt gruplar oluşturuldu.

2004 yılında Eskişehir’de yapılan toplantının ardından birlik çalışmaları hızlandı. Yapılan düzenli çalıştaylarda mağara kurtarma eğitimleri verildi. Bu eğitimlerin bazılarında Bulgaristan, Belçika, Fransa ve Slovenya mağara kurtarma ekipleri davet edilerek ortak çalışma ve eğitimler yapıldı. 2004 yılında Eskişehir’de yapılan toplantının ardından, 2005 Şubat ayında Antalya Olympos’da ip teknikleri çalıştayı gerçekleştirildi. Ardından 2005 mart ayında Bursa Oylat’da Bulgar mağaracılar ile ortak bir arama kurtarma eğitimi yapıldı . Belçika, Fransa ve Slovenya mağara kurtarma ekipleri farklı dönemlerde davet edilerek ortak çalışma ve eğitimler düzenlendi. Bu yapılan çalışmalar birliği hayli hareketlendirdi. Birlik 2006 yılında İstanbul’da, 2007 yılında Eskişehir’de, 2008 yılında İzmir’de ve 2008 yılı sonunda Antalya’da bir seri toplantı gerçekleştirdi. Antalya’da gerçekleştirilen bu son genel kurulda Türkiye Mağaracılar Birliği federasyon olma kararı aldı. Kurulan komisyon çalışmaları sonucunda 17 kasım 2009’da mağaracılık federasyonu kuruldu.

Bu metin Türkiye Mağaracılık Federasyonu resmi internet sitesinden alınmıştır.

Yazar: Selçuk Canbek